Uluslararası Telekomünükasyon Birliği (International Telecomunication Union - ITU, www.itu.int) hükümetler ile özel sektör kuruluşlarının küresel haberleşme ağ ve hizmetleri arasındaki eşgüdümünü sağlamayı amaçlayan BM ihtisas kuruluşudur. Halen 193 ülke ITU’ya üyedir. Ayrıca özel sektör ve akademik camiadan yaklaşık 800 üyesi ve ortak üyesi (associate) mevcuttur.

Telekomünikasyon alanında uluslararası teşkilatlanmanın tarihi 19. Yüzyıla uzanmaktadır. ITU, 17 Mayıs 1865’te, aralarında ülkemizin de bulunduğu 20 kurucu üye tarafından Paris’te Uluslararası Telgraf Birliği adıyla kurulmuştur. Zamanla gelişen ITU, 1932’de düzenlenen Madrid Konferansında bugünkü adını almış ve örgütün geliştirilerek çağdaşlaştırılması amacıyla 1947’de BM ihtisas kuruluşuna dönüşmüştür. ITU’nun merkezi 1948 yılında Bern’den Cenevre’ye taşınmıştır. ITU 2015 yılında 150’nci kuruluş yıldönümünü kutlamıştır.

ITU’nun Genel Sekreterliğini, 2015 yılı başından bu yana Houlin Zhao (Çin) yürütmektedir. Dört yıl olan görev süresi dolan Zhao Kasım 2018’de gerçekleştirilen 18. Tam Yetkililer Konferansı’nda dört yıllığına tekrar seçilmiştir.

Temel Organlar

-Tam Yetkililer Konferansı (PP-Plenipotentiary Conference): Örgüt faaliyetleri açısından en üst düzey karar organı olan PP belirleyici rol oynamaktadır. Anılan Konferanslarda Örgütün temel politikaları değerlendirilmekte, ayrıca Konsey Üyeleri, Genel Sekreter ve Yardımcısı ile bağlı Büro başkanları seçilmektedir. Dört yılda bir toplanmaktadır. 18. Tam Yetkililer Konferansı (PP-18) 29 Ekim-16 Kasım 2018 tarihlerinde Dubai’de düzenlenmiştir.

-ITU Konseyi: 1947 yılında Tam Yetkililer Konferansı’nda alınan bir karar doğrultusunda oluşturulmuştur. Bölgesel dağılım esasına göre seçilen teşkilat üyesi ülkelerin en fazla 1/4’ünden oluşmaktadır. Halihazırda 46 üyesi bulunmaktadır. Üyelerin dağılımı bölge esasına göre yapılmaktadır. Buna göre Konsey’de, Amerika kıtasından sekiz, Batı Avrupa’dan sekiz, Doğu Avrupa’dan beş, Afrika’dan 13, Asya-Avustralya’dan 12 üye bulunmaktadır. Yılda bir kez toplanan Konsey, Tam Yetkililer Konferansları arasında kalan dönemde telekomünikasyon alanındaki faaliyet ve politikaların günün koşullarına uygunluğunu sağlamak amacıyla değerlendirilerek rapor hazırlanmasından sorumludur. Ayrıca Örgüt’ün günlük işleyişi, çalışma programlarının eşgüdümü, bütçenin onaylanması ve kontrolü gibi görevleri bulunmaktadır. Türkiye, en son Dubai’de yapılan Tam Yetkililer Konferansı’nda olmak üzere art arda beş defadır Konsey üyeliğine seçilmektedir. Türkiye, 2012 yılında Konsey başkanlığı görevini de üstlenmiştir.

-Bürolar: 1989 yılında Nice’te yapılan Tam Yetkililer Konferansında, telekomünikasyon alanında yaşanan hızlı gelişmelere ayak uydurmak amacıyla, ITU’nun, Telekomünikasyon Standardizasyon (ITU-T), Radyokomünikasyon (ITU-R) ve Telekomünikasyon Gelişim (ITU-D) olmak üzere üç ana alana odaklanmasına karar verilmiş, bu alanlarda çalışacak alt birimler olarak aynı adları taşıyan Bürolar kurulmuştur. Büro sistemi ayrıca Dünya Uluslararası Telekomünikasyon Konferansları, Dünya Haberleşme Standardizasyon Asamblesi, Küresel ve Bölgesel Radyokomünikasyon Konferansları, Radyokomünikasyon Asambleleri, Küresel ve Bölgesel Haberleşme Geliştirme Konferansları ve Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi (WSIS) gibi bir dizi etkinliğin önünü açmıştır.

İzlenen Politikalar

Bilgi ve iletişim teknolojilerine (ICTs) erişimde ve bunların kullanımında ülkeler ve bölgeler arasında görülen büyük dengesizlik, son yıllarda sayısal bölünmüşlük (digital divide) kavramının ITU faaliyetleri kapsamında sıkça kullanılmasına neden olmuştur. Birlik’in, son dönemde sözkonusu bölünmüşlüğün mümkün olan en az düzeye indirilmesi, siber güvenlik, çocuklar açısından internet güvenliğinin pekiştirilmesi, afetler ve olağanüstü hallerde iletişim imkanlarının muhafaza edilerek afetlerin etkilerinin azaltılması, özellikle en az gelişmiş ülkelerde cep telefonu kullanımının yaygınlaştırılması, internet kullanımında küresel düzeyde genişbanda geçiş gibi konuları gündeminde giderek daha fazla ön plana çıkardığı görülmektedir.

ITU, teknoloji ve haberleşme ile doğrudan ilgili bir kuruluş olarak dinamik bir yapıya sahiptir. Bu dinamik yapı içerisinde özel sektör kuruluşlarına yönelik işbirliği politikaları da geliştirilebilmektedir.

Türkiye ile ilişkiler

ITU’nun Türkiye ile ilişkileri tatmin edici düzeydedir. Türkiye ITU faaliyetlerine pek çok alanda aktif katkı sağlamaktadır.

Tam Yetkililer Konferansı’nın Antalya’da düzenlendiği ve Türkiye’nin ikinci kez ITU Konseyi’ne seçildiği 2006 yılı, kuruluş tarihinde Türkiye’nin ITU içerisinde yeniden aktif olduğu dönem olarak görülmektedir. Daha sonra 2012 yılında Konsey başkanlığının üstlenilmesiyle Türkiye’nin Birlik içindeki görünürlüğü daha da artmıştır.

Türkiye, arka arkaya beşinci kez Konsey’de görev yapmak üzere, 2019-2022 dönemi için Konsey üyeliğine tekrar aday olmuş ve seçilmiştir.